نوشته حاضر بر اساس این پرسش می باشد که شیوع ویروس کرونا و تداوم آن در ایران چه اثرات و پیامدهایی را به همراه خواهد داشت؟ تا جایی که حوصله خوانده همراه این نوشته باشد در پاسخ به این پرسش می شود گفت اثرات و پیامدهای شیوع و تداوم این ویروس را در سه سطح می توان مورد بررسی قرار داد. سه سطحی که جدا از هم نبوده و کاملا در هم تنیده می باشند.

 

---

 

 

اثرات و پیامدهای شیوع ویروس کرونا در ایران

امیر رزاقی (جامعه شناس)

 

نوشته حاضر بر اساس این پرسش می باشد که شیوع ویروس کرونا و تداوم آن در ایران چه اثرات و پیامدهایی را به همراه خواهد داشت؟
تا جایی که حوصله خوانده همراه این نوشته باشد در پاسخ به این پرسش می شود گفت اثرات و پیامدهای شیوع و تداوم این ویروس را در سه سطح می توان مورد بررسی قرار داد. سه سطحی که جدا از هم نبوده و کاملا در هم تنیده می باشند.

 

? سطح نخست: کشور
ایران در سال 1399 با کسری بودجه ای در حدود 130 هزار میلیارد تومان تخمین زده شده مواجه است که نیمی از آن را محقق دانسته اند و نیمی دیگر قابل تحقق نمی باشد، و این در حالی است که دولت عمده بودجه 99 را به مانند سالهای پیشین بر مبنای فروش نفت تنظیم نموده و آن فروش حدود یک(1) میلیون بشکه نفت در روز با قیمت پنجاه (50) دلار؛ اما آنچه که در واقع مشاهده می گردد آنست که از یکطرف با توجه به تحریم نفتی، صادرات نفت ایران بسیار کاهش یافته و پایین تر از آنچه که در بودجه مد نظر قرار گرفته، می باشد و از طرف دیگر در این زمان شاهد کاهش قیمت نفت به زیر بیست و پنج (25) دلار می باشیم و همچنین کاهش بخشی از درآمد دولت که از صادرات غیر نفتی است که عمده ی آن به کشورهایی است که با ایران مرز آبی و خاکی دارند و به جهت شیوع ویروس کرونا مرزهایشان بسته شده.
که تمامی اینها بر آن کسر بودجه تخمینی، می افزاید.
دولت برای تامین بخشی از کسری بودجه راه های پیش روی خود دارد که از عمده ترین آنها می توان به: دریافت مالیات و کاهش معافیت های مالیاتی، استقراض از بانک مرکزی، فروش برخی از اموال متعلق به دولت، برداشت از صندوق توسعه ملی و همچنین راه های دیگری چون افزایش تعرفه های گمرکی برخی از کالاها و ….

با توجه به شیوع ویروس کرونا، دولت، یکی از منابع تامین کسری بودجه که همان دریافت مالیات از مشاغل می باشد را به میزان قابل توجهی از دست می دهد، زیرا شاهد تعطیلی بسیاری از مشاغل و کسب و کار ها هستیم که قادر به پرداخت مالیات به مانند سال های پیشین نمی باشند.

منبع عمده دیگر که استقراض از بانک مرکزی است اثرات و پیامدهای ناگواری از جمله تورم را با خود به همراه خواهد داشت که در دوران شیوع ویروس کرونا و صدمه دیدن کسب و کارها و کاهش سطح درآمدها این تورم فشار مضاعفی را بر طبقات و اقشار جامعه وارد می نماید، بویژه طبقه ضعیف اقتصادی.

منبع دیگر تامین کسری بودجه فروش اموال دولتی است که با توجه به فساد گسترده و روابط ناسالم در اقتصاد کشور خود زمینه ساز ایجاد رانت های بیشتر می گردد و از دست رفتن اموالی که در اصل متعلق به مردم است که این نابرابری و بی عدالتی اجتماعی را بیش از پیش افزایش می دهد.

در خصوص برداشت از صندوق توسعه ملی نیز چنانچه مبلغ برداشت شده به حساب بانک مرکزی واریز و ریال دریافت گردد و بانک مرکزی نیز این مبلغ را جزو دارایی های خارجی خود محسوب نماید و اسکناس منتشر کند سبب افزوده شدن بیشتر بر تورم و فشار بیشتر بر اقشار اسیب پذیر جامعه خواهد شد.

در سال 99 در بخش اقتصاد کشور شاهد کاهش بیشتر تولید ناخالص داخلی (GDP) نسبت به سال 98 خواهیم بود و همچنین شاهد اقتصادی با رشد منفی تر در سال 99 نسبت به سال 98 و…

تداوم شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مراکز اقتصادی در کشور سبب افزوده شدن بر میزان کار ساعتی و افراد بیکار می گردد.

 

? سطح دوم: کارخانه ها، کارگاه ها و دیگر کسب و کارها.
در ایران حدود 51 درصد سهم شاغلان بخش اقتصادی به بخش خدمات تعلق دارد و پس از آن صنعت حدود 32 درصد و بخش کشاورزی حدود 18 درصد.
در بخش خدمات که سهم بالایی از شاغلان کشور را در بر می گیرد حدود 40 درصد در بخش خدمات عمومی مانند رستوران ها، هتل ها، حمل و نقل، خرده فروشی ها و… مشغول بکارند.
شیوع ویروس کرونا بیش از دیگر بخش ها به بخش خدماتی صدمه زده و کسب و کار آنها را با تعطیلی مواجه نموده است و می تواند با تداوم این تعطیلی ها شاهد یک ورشکستی گسترده در این بخش باشیم. از اثرات و پیامدهای شیوع ویروس کرونا در این بخش می توان به ایجاد مشکل در نقدینگی و سرمایه در گردش اشاره نمود، همچنین در مانده شدن از باز پرداخت وام های دریافتی، مالیات، بیمه و…

در بخش صنعت نیز باید گفت اگر چه بخشی از صنایع چون صنایع دارویی، بهداشتی و همچنین برخی از صنایع غذایی فرصتی برای کسب درآمد بیشتر را بدست آوردند اما برخی از صنایع که جزء صنایع بادوام و یا غیر ضروری محسوب می گردند نیز با مشکلات متعددی از جمله گردش و باز تولید سرمایه و سخت بودن پرداخت وام. مالیات، بیمه و… روبرو می شوند.

در بخش کشاورزی نیز باید گفت عمده صادرات کشاورزی ایران به کشورهای هم مرز (آبی – خاکی) می باشد که با شیوع ویروس کرنا از سوی آن کشورها ممنوعیت صادرات محصولات ایران به کشورشان اعلام شده است که این می تواند صدمات مالی و غیرمالی بر کشاورزی ایران وارد نماید و همچنین این احتمال وجود دارد، با طولانی شدن ممنوعیت واردات محصولات کشاورزی ایران به آن کشورها و عدم اعتماد آنان به محصولات کشاورزی ایران، بخش کشاورزی، بازار آن کشورها را از دست بدهد و در دراز مدت اثرات و پیامدهای ناگواری را برای بخش کشاورزی ایران به همراه داشته باشد.
همچنین به جهت عدم سفر و ممنوعیت گردشگری در دوران شیوع ویروس کرونا کسب و کارهای روستایی آسیب جدی می بیند و فروش محصولات آنها با افت شدیدی مواجه می شود.

 

? سطح سوم: جامعه
افراد، طبقات، قشرها و خانواده ها مستقیم و غیر مستقیم، کوتاه مدت و بلند مدت در معرض اثرات و پیامدهای شیوع ویروس کرونا می باشند. آسیب هایی را که شیوع ویروس کرونا متوجه جامعه می نماید در حوزه های متعدد قابل بررسی و تحقیق است.

با وضعیت بحرانی موجود در اقتصاد کشور و شیوع ویروس کرونا که بی رمق تر شدن کسب و کارها را سبب می گردد در سال 99 شاهد کوچک تر شدن سبد معیشت و کاهش مصرف خانواده ها خواهیم بود. در برخی مناطق و طبقات اجتماعی افراد و خانواده ها قادر به تامین مایحتاج ضروری خود نخواهند بود که این موضوع نشان از قرار گرفتن درصد بیشتری از جامعه در فقر نسبی و فقر مطلق است. اگر چه در سال 99 شاهد افزایش دستمزدها هستیم اما میزان افزایش دستمزدها بسیار پایین تر از تورم و هرینه های تامین مایحتاج افراد و خانوارهاست.

شیوع ویروس کرونا سبب اضطراب، نگرانی و کاهش امنیت خاطر در افراد جامعه شده و بهداشت روانی جامعه را با مخاطره روبرو می نماید از نمونه های بارز به خطر افتادن بهداشت روانی می توان به تقویت و تشدید وسواس، افسردگی و خشونت اشاره نمود.

با تداوم قرنطینه و ماندن افراد در خانه ها بر اختلافات و خشونت های خانوادگی افروده می گردد و این در خانواده هایی که مردسالاری و اقتدارگرایی حاکم است بیشتر مشاهده خواهد شد؛تداوم قرنطبنه می تواند ساختار قدرت در خانواده ها را در سه بعد تصمیم ­گیری، ساخت روابط قدرت و شیوه­ ی اعمال قدرت به چالش کشیده و یا تغییر دهد.

وضعیت بحرانی در اقتصاد کشور و شیوع کرونا که آن را تشدید می نماید از یکسو سبب محرومیت و کمبود منابع و درآمد و از سوی دیگر عدم انجام تعهدات مالی توسط افراد می گردد که این موضوع به اختلافات و خشونت ها در سطح جامعه دامن خواهد زد. و می تواند به شورش ها و حرکت های اعتراضی و قهر آمیر منجر شود.

برخی از مناطق کشور در محرومیت اب، اقلام، خدمات بهداشتی و پزشکی می باشند که شیوع ویروس کرونا در ان مناطق سبب می گردد تا افراد بیشتری به ویروس مبتلا شده و متاسفانه مرگ بیشتری از افراد جامعه را شاهد باشیم.

برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا فاصله فیزیکی افراد لازم و ضروری است، اما چنانچه این فاصله فیزیکی به فاصله اجتماعی بیانجامد سبب سست شدن همدلی، همراهی، پیوستگی و انسجام اجتماعی می گردد.

تداوم شیوع ویروس کرونا می تواند زمینه ساز تغییراتی در سبک زندگی افراد و خانواده ها شود بدین معنی که با توجه به بزرگنما شدن خانه در دوران قرنطینه، افراد و خانواده ها زیستن دیگری را در خانه تجربه کردند. خانه تبدیل شد به مکان ورزشی، مکانی هنری، مکان آموزشی … همچنین از طرف دیگر تداوم شیوع ویروس کرونا می تواند در برخی از کسب و کارها، شیوه های کاری نوایی را ایجاد نماید؛ بدین معنا که صاحبان مشاغل از یکطرف برای حفظ سلامتی و از طرف دیگر برای انجام کسب و کار خود، به انجام شیوه های کاری دیگری روی می آورند و کسب و کار خود را اداره و مدیریت می نماید و کارکنان نیز کار خود را به شیوه دیگر که سلامتی آنان را تامین می کند انجام می دهند.
با تداوم شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کلاس های آموزشی و فرهنگی در کشور و برگزاری آن به شکل مجازی و رسانه های جمعی مانند تلویزیون در طولانی مدت می تواند چالشی ایجاد نماید برای شیوه آموزش به شکل قبل از کرنا و ترقیب نظام آموزشی به بکارگیری شیوه نوینی از آموزشی.

 

---

مقالات رسیده بازتاب نظرات شخصی نویسنده است و لزوما بیان‌کننده دیدگاه‌های سایت «راهکار سوسیالیستی» نمی باشد.

---