شاید یک سال بعد ازرفتن دکتر فریبرز رییس­ دانا بتوان کمتر «عاطفی» با مرگ او برخورد کرد و کنکاش کرد که چرا با مرگ او مبارز برجسته­ ای را از دست دادیم که جبرانش برای «چپ» در ایران به سختی ممکن خواهد شد؟ و در کوتاه مدت نیز ناممکن است. 

---

 

 

 

رفیق رئیس دانا و بزرگی فقدانش که هردم آشکارتر میشود!

بمناسبت یکمین سال خاموشی رفیق رئیس دانا

شاید یک سال بعد ازرفتن دکتر فریبرز رییس­ دانا بتوان کمتر «عاطفی» با مرگ او برخورد کرد و کنکاش کرد که چرا با مرگ او مبارز برجسته­ ای را از دست دادیم که جبرانش برای «چپ» در ایران به سختی ممکن خواهد شد؟ و در کوتاه مدت نیز ناممکن است.

رییس ­دانا به جز همدلی با کارگران و مردم تحت ستم و فریاد علیه تبعیض با صدایی رسا و نیم قرن تلاش در راه آزادی­خواهی و برابری­ خواهی چه خصوصیتی داشت که او را از دیگر هم­ نسلان و چهره­ های برجسته چپ جدا می­کرد؟

در ویژگی­ های اخلاقی و در معاشرت با او به جز مهربانی و خوش­ مشربی و شوخ­ طبعی چه ویژگی­ ای وجود داشت که چنین محبوب قلب­ ها بود و از سوی اکثر جوانان چپ­گرایی که بعد از انتخابات دوم خرداد پا به دانشگاه گذاشتند و با تجربه کوی دانشگاه، ادراک جدید در ذهنشان رقم خورد به عنوان رهبر بالقوه «جبهه چپ» مطرح می­ شد؟

شاید پاسخ را باید در تلاش پیگیر او برای سازماندهی و ارائه الگویی از روشنفکر ارگانیک به معنای مدنظر گرامشی دانست؛ ویژگی­ ای که او را از دیگر روشنفکران که صرفا به پژوهش یا ترجمه آثار چپ مشغولند متمایز می­ کرد.

رییس­ دانا در عین حضور حال در عرصه عمومی حضور همیشگی داشت و با گوشزد کردن اشتباهات و نقشه­ های حاکمیت در رسانه­ ها و تریبون­ های مختلف این بخش از «منش روشنفکری» را به خوبی می فهمید و بُروز می داد.

در یکی از شجاعانه­ ترین تحلیل ­های خود در آستانه «جراحی بزرگ اقتصاد ایران» و یکی از فازهای مهم و هزینه ­بر ورود جمهوری اسلامی به بازار آزاد جهانی در اولین مرحله افزایش قیمت بنزین با تحلیلی موشکافانه و پیش­بینی ­ای که بعد از چند سال عینا به واقعیت پیوست این بعد از وظیفه خود را به عنوان اقتصاددانی سوسیالیست و طرفدارا محرومان ایفا کرد و به خاطر آن یک سال در زندان اوین به سر برد. در روزهایی که بحث حداقل دستمزد در صدر اخبار رسانه هاست جای خالی او به خوبی احساس می شود. اگر می بود؛ در روزهای سحت کرونایی پژواک صدای او در بیان دردهای مردم ستمدیده از بیماری و بی اعتباری نظام و بهداشت بی تردید فراتر از هر رسانه ای جامعه را متاثر می کرد.

الگوی مدنظر سیاست ­ورزی رییس­ دانا که خود از سنتی لنینیسیتی می­ آمد ترکیبی از اجزای مدل سازماندهی لنینی منطبق با شرایط امروز و تلفیق فعالیت مخفی و علنی برای مشتکل کردن کارگران و طبقات پایین در اتحاد با جنبش­ های اجتماعی بود که می­توان آن را ذیل شکلی از «پوپولیسم چپ» صورت­بندی کرد که تحت تاثیر سنت مبارزاتی آمریکای لاتین در چند دهه اخیر تجربه شده است.

مسیری که رییس ­دانا پیش از انقلاب در جنبش دانشجویی از جناح چپ جبهه ملی تا جنبش فدایی و سپس در کنفدراسیون دانشجویان پیمود به او شمی در سیاست ایران می­ داد که می­ توان آن حضور در نقاط مرزی فعالیت قانونی و مخفی تعریف کرد که البته هرچه گذشت و به ویژه پس از دیماه 1396 افکار او بسیار رادیکال­تر شد و در حال تدوین برنامه ای علمی برای جایگزینی جمهوری اسلامی با توجه به ظرفیت­ های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و محیط زیستی ایران بود.

دیگر ویژگی منحصر به فرد رییس­ دانا پافشاری بر تجربه­ ای بود که در تاریخ ایران یک بار تجربه شد و طنز تاریخ اکنون آن را به ضد خود بدل کرده است و باعث ایجاد گرایش­های مختلفی در چپ پراکنده ایران شده است یعنی تلاش برای ارائه چهره مستقلی از چپ که مرزبندی قاطعی با امپریالیسم و ارتجاع به یک میزان دارد و هیچ کدام را به دیگری اولویت نمی­ دهد. اظهارنظرهای او در مورد حضور نظامی آمریکا در منطقه از یکسو و حضور او در نهادهای آزادی­خواه و ضد ارتجاعی همچون کانون نویسندگان ایران و کارگزار لگام از این نمونه بود. ویژگی مهم رییس­دانا پافشاری بر سیاست طبقاتی و تلاش عملی برای تشکیل جبهه ای برای دفاع از منافع طبقات پایین بود. فقدان او ضربه­ ای جبران­ ناپذیر برای چپ ایران است اما بی­ شک کوشندگان و ادامه­ دهندگان راه آزادی و برابری در ایران آثار ارزشمند فریبرز رییس­ دانا را در اختیار و طنین گرم صدای او و اراده­ اش را در ذهن و قلب خود دارند و به راه او ادامه خواهند داد.

 

---